Ένας δυτικός άνεμος σαρώνει όλον τον πλανήτη. Ο άνεμος του νεοφιλελευθερισμού. Στο διάβα του δεν αφήνει τιποτα όρθιο. Γκρεμίζει κοινωνικές πολιτικές, εργασιακά δικαιώματα, ωράρια, μισθούς, ασφαλιστικά συστήματα, ανθρώπινες σχέσεις.
Και όλα αυτά στο όνομα της αποτελεσματικότητας της οικονομίας. Αποτελεσματικότητα της οικονομίας δε, σημαίνει γιγαντοποίηση των επιχειρήσεων και μεγαλύτερα κέρδη. Αν μου ζήταγαν να δώσω μιά συμβολική εικόνα του νεοφιλελευθερισμού θα προσπαθούσα να περιγράψω τα μάτια που γυαλίζουν μπροστά στη δυνατότητα του χρηματικού κέρδους, του τζογαδόρου στο καζίνο. Που πηγαίνει όμως όλο αυτό; Που θα καταλήξει; Ας προσπαθήσουμε να μαντέψουμε προεκτείνοντας προς το μέλλον τις τάσεις που προδιαγράφονται σήμερα.
Κατ’ αρχάς το όλο «κίνημα» απέχει πολύ από του να είναι αυθόρμητο. Δεν πρόκειται για εξέλιξη που γεννά η κοινωνία. Πρόκειται για την κοσμοθεωρία του Μίλτον Φρίντμαν και της σχολής του. Πρόκειται δηλαδή για δημιούργημα ορισμένων ανθρώπων, που έφτιαξαν μιά εικόνα στο μυαλό τους για το πώς πρέπει να είναι ο κόσμος και προσπαθούν να την επιβάλλουν στον πλανήτη. Είναι κάτι σαν θρησκεία με θεό, ιερατείο, ναούς και φανατικούς πιστούς. Θεός; Το χρήμα. Ιερατείο; Οι τραπεζίτες και οι μεγαλο «επενδυτές», των οποίων τα συμφέροντα κυρίως εξυπηρετούνται. Πιό πίσω οι φανατικοί πιστοί. Οι διάφοροι «πολιτικοί», οι διαμορφωτές (βιαστές) της κοινής γνώμης κυρίαρχοι των ΜΜΕ, οι his master’s voice μεγαλοδημοσιογράφοι, οι μεγαλο «επιχειρηματίες» αρπακτικά, που τζογάρουν με τις μετοχές των επιχειρήσεών τους και βέβαια οι «σοφοί οικονομολόγοι» οι ερμηνευτές των γραφών, οι πατέρες της νεόκοπης εκκλησίας. Ναοί; Οι τράπεζες και τα χρηματιστήρια. Πόσοι είναι όλοι αυτοί; Λιγώτεροι από το 1% των ανθρώπων. Θέλουν όμως να φορεσουν τον στενό κορσέ τους σε όλες τις κοινωνίες του πλανήτη.
Ποιά είναι η τακτική τους; Το κεραυνοβόλο χτύπημα έτσι ώστε να μη προλάβει κανείς να αντιδράσει. Κάτι σαν τον κεραυνοβόλο πόλεμο του Χίτλερ. Είναι φανατικοί και αδίστακτοι. Δέχονται 100% το: «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Εκμεταλλεύονται κάθε κρίση και κάθε καταστροφή. Και αν δεν υπάρχουν τις προκαλούν. Προσέχουν όμως που θα χτυπήσουν. Προετοιμάζουν το χτύπημα. Βασική προυπόθεση για να χτυπήσουν μιά κοινωνία είναι ο προσεταιρισμός της τοπικής ελίτ. Έτσι ώστε να μη συναντήσουν αντίδραση από τα πάνω. Ενίοτε βέβαια επεμβαίνουν σε στρατηγικές περιοχές του πλανήτη και χωρίς την εξασφάλιση της συνέναισης της τοπικής ελίτ αλλά ακόμη και σ’ αυτές τις περιπτώσεις η επέμβαση ποτέ δεν γίνεται μεμονωμένα από μία δύναμη. Πάντα επιδιώκεται η συμφωνία ή η ανοχή όσο το δυνατόν περισσότερων από τις δυνάμεις του νεοφιλελεύθερου μπλόκ (πολιτική Κίσσινγκερ). Τι επιδιώκουν όμως; Την «απελευθέρωση της επιχειρηματικότητας». Να πέσει κάθε εμπόδιο στην μετακίνηση των κεφαλαίων στον πλανήτη. Την παγκοσμιοποίηση. Την συρρίκνωση των κρατικών οντοτήτων και την μετατροπή τους σε απλούς μηχανισμούς επιβολής της παγκοσμιοποιημένης τάξης και μόνον. Σε αστυνομίες δηλαδή. Τη χαλάρωση εως εξαφάνιση των εθνικών συνειδήσεων. Την επιβολή μιάς και μόνης πολιτικής, της νεοφιλελεύθερης που θα εκπορεύται από συκεκριμένα παγκόσμια κέντρα. Την παγκόσμια διακυβέρνηση. Αυτή η παγκόσμια διακυβέρνηση θα υπαγορεύεται από «ειδικούς» στους ανά τον κόσμο πολιτικούς, οι οποίοι θα την περνάνε με το καλό ή και με το άγριο στους «λαούς τους». Την εξασφάλιση μιάς διαρκούς «ειρήνης» αφού όλες οι ελιτ του πλανήτη θα συνδεθούν μεταξύ τους.
Που θα οδηγήσουν όμως όλα αυτά; Πώς θα είναι η ανθρώπινη κοινωνία αν ευοδωθούν αυτοί οι σκοποί; Ας προσπαθήσουμε να μαντέψουμε. Κατ’ αρχάς αυτή η αντιπροσωπευτική δημοκρατία που συναντάται στις χώρες της δύσης κυρίως, θα υποχωρήσει και θα γίνει μιά διαδικασία τυπική, χωρίς περιεχόμενο. Θα απαξιωθεί και είναι ενδεχόμενο κάποια στιγμή στο μέλλον να καταργηθεί τελείως. Μιά γεύση τέτοιας τυπικής, χωρίς περιεχόμενο, «δημοκρατίας» παίρνουμε εμείς στην Ελλάδα τώρα, όπου μιά κυβέρνηση ανέβηκε στην εξουσία με πρόγραμμα εντελώς αντίθετο από αυτό που εφαρμόζει, ενώ πολλά από τα μέτρα που παίρνει είναι και αντισυνταγματικά. Τα διάφορα κράτη, όπως είπαμε και παραπάνω, θα συρρικνωθούν και θα μετατραπούν σε μηχανισμούς επιβολής της παγκοσμιοποιημένης «τάξης». Οι εθνικές ταυτότητες θα χαλαρώσουν μέχρις εξαφανίσεως και οι άνθρωποι θα ξεχάσουν την ιστορία τους. Θα μετατραπούν σε ένα απέραντο προλεταριάτο όπου όλοι θα αισθάνονται «αδελφοί» στη δυστυχία και την κατάπτωση. Θα εξαφανιστούν οι ενδιάμεσες τάξεις και θα μείνουν μόνον η «παγκοσμιοποιημένη επιχειρηματική τάξη» και το απέραντο προλεταριάτο που απλώς θα επιβιώνει. Θα περάσουμε ουσιαστικά σε έναν διχασμένο στα δύο κόσμο με το 1% να ζει αλλού, να τρέφεται αλλιώς, να έχει υψηλού επιπέδου περίθαλψη, να διασκεδάζει αλλού και διαφορετικά, να εξασφαλίζει διαφορετική εκπαίδευση για τα παιδιά του, να έχει άλλο επίπεδο ασφάλειας, από το υπόλοιπο 99%. Ένα απέραντο απαρτχάιντ δηλαδή. Ότι επεδίωκε να κάνει ο Χίτλερ αλλά στη βάση φυλετικών διαφορών θα το κάνει ο νεοφιλελευθερισμός στη βάση οικονομικών διαφορών. Διεθνής πολιτική ουσιαστικά δεν θα υπάρχει, αφού όπως είπαμε θα συρρικνωθούν τα κράτη, για κάποιο μεταβατικό στάδιο όμως, κάποιες εθνικές ταυτότητες θα παραμείνουν και τα αντίστοιχα κράτη θα διατηρήσουν τουλάχιστον τη στρατιωτική τους δύναμη, ούτως ώστε να επεμβαίνουν σε περιοχές που οι τοπικές δυνάμεις θα αδυνατούν να επιβάλλουν την τάξη, σε περιόδους εξεγέρσεων για παράδειγμα.
Τι είδους οικονομία όμως τελικά θα αναπτυχθεί; Ευθύς εξ’ αρχής να πούμε ότι δεν θα είναι καπιταλισμός, ή τουλάχιστον δε θα είναι καπιταλισμός έτσι όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Και εδώ το σχήμα είναι οξύμωρο. Ένα σύστημα που ξεπήδησε μέσα από τα σπλάχνα του καπιταλισμού και με σκοπό να τον ευνοήσει στο έπακρο, τελικά θα οδηγήσει στην αναίρεσή του και σε υποχώρηση σε προηγούμενους τρόπους παραγωγής και διανομής του παραγόμενου προιόντος. Η νέα οικονομία θα θυμίζει τον λεγόμενο ασιατικό τρόπο παραγωγής, το σύστημα δηλαδή που ίσχυε στην Αίγυπτο επί Φαραώ ή στη Μεσοποταμία της Βαβυλώνας και της αυτοκρατορίας των Ασσυρίων. Τα παραπάνω είναι αναπόφευκτο να συνδυαστούν με τεχνολογική στασιμότητα και πολιτιστική υποχώρηση. Γιατί όμως να έχουμε μιά τέτοια εξέλιξη; Με την εξαφάνιση των ενδιάμεσων τάξεων και την ώθηση και αυτών και των υπόλοιπων τάξεων της κοινωνίας προς τα κάτω είναι αναμφισβήτητο ότι θα υποχωρήσει η παγκόσμια ζήτηση και η παγκόσμια κοινότητα θα περιπέσει σε ύφεση, η οποία θα έχει μόνιμο χαρακτήρα παρά τις όποιες διακυμάνσεις από περιοχή σε περιοχή και από περίοδο σε περίοδο. Θα έχουμε επομένως συνεχείς κρίσεις οι οποίες θα οδηγούν σε όλο και μεγαλύτερη ύφεση και πτώση του βιοτικού επιπέδου άρα και της ζήτησης αφ’ ενός και όλο και μεγαλύτερη συγκέντρωση των χρηματοπιστωτικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων αφ’ ετέρου. Μετά από κάθε κρίση η παγκόσμια ελίτ του χρήματος θα γίνεται όλο και πιό ολιγάριθμη. Η παραγωγή θα προσαρμοστεί σε αυτές τις συνθήκες. Θα υπάρχουν τεράστιες αλυσίδες επιχειρήσεων παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών οι οποίες θα εκμεταλλεύονται την πάμφθηνη εργατική δύναμη η οποία θα κοστίζει περίπου το ίδιο σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι διαφορές από περιοχή σε περιοχή σιγά-σιγά θα εξαλειφθούν ενώ ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων μετά από κάθε κρίση θα γίνεται μικρότερος καθώς οι πιό μικροί και πιό αδύναμοι επιχειρηματίες θα καταστρέφονται. Τελικά θα εξαληφθεί και αυτός, και τα πράγματα θα οδηγηθούν σε μιά ισορροπία. Τότε σιγά-σιγά και οι κρίσεις θα αρχίσουν να γίνονται αραιότερες μέχρι να σταματήσουν τελείως. Σ’ αυτό το σημείο καπιταλισμός πλέον, με βάση τη σημερινή εικόνα που έχουμε γι' αυτόν, δεν θα υπάρχει ενώ η κατάσταση θα θυμίζει έντονα τις Ασιατικές δεσποτείες της μέσης Ανατολής του μακρινού παρελθόντος. Το εμπόριο θα υποχωρήσει και μεγάλο μέρος του παγκοσμιοποιημένου προλεταριάτου θα γίνει εντελώς αντιπαραγωγικό στηριζόμενο στο «ελάχιστα εγγυημένο εισόδημα», αυτή τη φαεινή ιδέα του Φρίντμαν, που θα του δίνεται μαζί και με υπερθεάματα προκειμένου να επιβιώνει στοιχειωδώς και να μην εξεγείρεται. Ένα άλλο μεγάλο μέρος θα επιβιώνει παράγοντας προιόντα γιά ίδια χρήση κυρίως, και για περιορισμένη ανταλλαγή με άλλα προιόντα. Θα ανθίσει πιθανότατα η αντιπραγμάτευση και η κοινωνία σε μεγάλο βαθμό θα αποχρηματοποιηθεί. Αλλά ας σταματήσουμε ως εδώ.
Το ερώτημα που μπαίνει βέβαια είναι πόσο πιθανό είναι τα πράγματα να οδηγηθούν τόσο μακριά; Προσωπικά πιστεύω ότι η πιθανότητα είναι μικρή. Ένας βασικός λόγος γι αυτό είναι το περιβαλλοντικό πρόβλημα που βρίσκεται άμεσα μπροστά μας, της εξάντλησης των ενεργειακών ορυκτών πόρων. Είναι τόσο κοντά μας αυτό το ενδεχόμενο που πιστεύω ότι ο εναπομένων χρόνος μέχρι το σημείο 0 δεν φτάνει για να ολοκληρωθεί η διεργασία ομογενοποίησης των διαφόρων ελίτ του πλανήτη. Οπότε οι πιό ισχυρές απ’ αυτές τις ελίτ θα επιδιώξουν να ελέγξουν (αυτό ήδη έχει αρχίσει να γίνεται) τα εναπομένοντα αποθέματα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε γενικώτερη αστάθεια, ακόμη και σε πόλεμο. Πάντα βέβαια, και εδώ είναι η μεγάλη ελπίδα, υπάρχει η δυνατότητα οι λαοί, δηλαδή ο άνθρωπος, να αποφασίσει να γίνει επί της ουσίας και συνειδητά υποκείμενο της ιστορίας, και να παρέμβει λυτρωτικά στη σκηνή.
dialogoi.enet.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου