Η κατασκευή του χαρταετού: μια παράδοση που αντέχει στο χρόνο

Εργάζονται όλο το χρόνο για μία μέρα, επειδή «Καθαρά Δευτέρα, δίχως χαρταετό δε γίνεται». Κι όσο κι εάν ακούγεται περίεργο, στις μέρες που ζούμε, οι παραγγελίες πέφτουν … βροχή, καθώς ελάχιστα εργαστήρια έχουν απομείνει, αφού η συγκεκριμένη κατασκευή είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου χειροποίητη και απαιτεί πολύωρη εργασία, μαστοριά, προσωπική διάθεση και μεράκι.

Μ' αυτά ως εφόδιο, και με την πολύτιμη εμπειρία τους, οι λίγοι πλέον εγχώριοι κατασκευαστές χαρταετών συνεχίζουν την ωραία παράδοση, που απαιτεί το έθιμο της Καθαράς Δευτέρας, σε μικρά εργαστήρια, αλλά και σε πείσμα των καιρών, που θέλουν την αγορά να κατακλύζεται από εισαγόμενους αετούς, σε κάθε λογής σχήματα. Ο παραδοσιακός χαρταετός παραμένει ο εξαγωνικός χάρτινος, αν και τα τελευταία χρόνια υπάρχει ζήτηση και για πλαστικό, που αντέχει στην κακοκαιρία.

Στο παραδοσιακό του εργαστήριο, στις Συκιές, ο Κωστής Καρανικόλας, εδώ και τριάντα χρόνια κατασκευάζει και προμηθεύει την αγορά με χάρτινους και πλαστικούς χαρταετούς, συνεχίζοντας μια κατασκευή κλασική, που ελάχιστα έχει αλλάξει σε σχέση με τα παλαιότερα χρόνια.

«Οι πιο παλιοί θα θυμούνται τον χαρταετό με καλάμια. Έπρεπε να διαιρέσεις το καλάμι με τη φαλτσέτα, χωρίς να το σπάσεις και χωρίς να το κόψεις άνισα στους κόμπους. Τώρα, αυτό έχει αντικατασταθεί με τα πηχάκια. Εγώ χρησιμοποιώ από λεύκα, που έχουν ελαστικότητα και καλή αντοχή και το κατάλληλο βάρος για να είναι λειτουργικός ο χαρταετός», εξηγεί ο κ. Καρανικόλας.

Έχοντας στο βιογραφικό του σπουδές ηλεκτρονικού, ο κ. Καρανικόλας βγήκε στην αγορά εργασίας τη δεκαετία του '80, με άλλα όνειρα, αλλά μια περιστασιακή του ενασχόληση τον έκανε να αγαπήσει τους χαρταετούς. Χρειάστηκε να συνεργαστεί για μια παρτίδα χαρταετών μ' έναν κατασκευαστή της Άνω Πόλης, από τους λίγους καλούς της εποχής του, και τότε αντιλήφθηκε ότι υπήρχε μεγάλη ζήτηση, ενώ η χειροποίητη παραγωγή ήταν περιορισμένη. Ξεκίνησε, στο δικό του χώρο, με λίγα εργαλεία και σταδιακά απέκτησε και υπαλλήλους «γιατί η δουλειά δεν έβγαινε», με αποτέλεσμα να χρειαστεί να επεκτείνει την επιχείρησή του. Εισήγαγε δικές του καινοτομίες για να διευκολύνεται η κατασκευή, αλλά παρέμεινε πιστός στο σχήμα και τα περισσότερα υλικά, που ούτως ή άλλως είχαν αποδειχθεί κατάλληλα για την ισορροπία της κατασκευής.
«Κατά μέσο όρο πουλάμε 60.000-65.000 χαρταετούς κι έφτασε και χρονιά που φτιάξαμε και 75.000. Δεν είναι δυνατόν να μην δουλέψεις όλο το χρόνο, ακόμη και το καλοκαίρι, γιατί οι παραγγελίες πρέπει να εξυπηρετηθούν, με καταληκτική ημερομηνία τις πρώτες ημέρες της Αποκριάς», τονίζει.

Η κατασκευή του χαρταετού έχει τα μυστικά της, αν και τα υλικά παραμένουν, διαχρονικά, περίπου τα ίδια. Ελαφρύς, ξύλινος σκελετός, σπάγκοι στα ζύγια και την ουρά, χάρτινο σώμα. Τελευταία, οι κατασκευαστές προτιμούν και τον πλαστικό, όμως δήμοι και σύλλογοι επιμένουν … «οικολογικά» και επιλέγουν τον χάρτινο.

Η επεξεργασία περνά από διάφορα στάδια. Πρώτα γίνεται ο σκελετός, με τρία ξύλινα πηχάκια και καρφώνεται στο κέντρο μ' ένα καρφί, που στραβώνει στο πίσω μέρος. Οι αποστάσεις των ξύλων παίζουν ρόλο στη σταθερότητα της δομής. Ακολουθεί το δέσιμο με σπάγκο στις άκρες και η συρραφή του χαρτιού στο περίγραμμα. Στη συνέχεια, κόβονται και δένονται τα ζύγια. Τα ζύγια πρέπει να είναι ταιριασμένα και να σχηματίζουν τρίγωνο, με την επάνω γωνία του σκελετού. Το ίδιο και τα ζύγια της ουράς, για να μπορεί να πετάει σταθερά και ισορροπημένα.

Στη συνέχεια, θα προστεθεί η ουρά. Όσο πιο βαριά είναι, τόσο καλύτερα πετάει ο αετός, σε συνθήκες δυνατού άνεμου. Στο τέλος, θα γίνει η συσκευασία σε δεκάδες, για να μπορεί να μεταφερθεί, χωρίς να πάθει ζημιά. Ο χαρταετός κατασκευάζεται σε διάφορα μεγέθη, για όλα τα γούστα, κι από εκεί και μετά χρειάζεται μόνο ένα πράγμα για να πετάξει: αέρα.

Η βιοτεχνία του κ. Καρανικόλα λειτουργεί όλο το χρόνο και απασχολεί μόνιμα πέντε άτομα. Σε συνθήκες μεγάλης πίεσης, επιστρατεύεται και εποχικό προσωπικό. Οι παραγγελίες πρέπει να παραδοθούν στην ώρα τους, αφού οι χαρταετοί, μόνο την Καθαρά Δευτέρα έχουν ζήτηση.

«Παίρνουμε τις παραγγελίες από το καλοκαίρι για να ξέρουμε περίπου πού θα κινηθούμε. Είναι αδύνατο να βγει η παραγωγή με παραγγελίες της τελευταίας στιγμής, γιατί χρειάζεται μεγάλο διάστημα προετοιμασίας», λέει ο γιος του κατασκευαστή, Νίκος Καρανικόλας.
Παρά τη νεαρή ηλικία του, ο Νίκος «μεγάλωσε μέσα στην οικογενειακή επιχείρηση», δουλεύοντας σκληρά, ήδη από τα παιδικά του χρόνια και δηλώνει ότι θέλει να συνεχίσει το επάγγελμα του πατέρα του, το οποίο θεωρεί δημιουργικό και ευχάριστο. Ο πατέρας του και το εργαστήρι, τού έχουν διδάξει ότι το στοιχείο που εξασφαλίζει μια καλή επαγγελματική πορεία είναι η συνέπεια.

«Στη δική μας δουλειά, ένα παραπάνω, γιατί εάν δεν παραδόσεις το εμπόρευμα στην ώρα του, δεν έχει καμία αξία μετά. Ο κατασκευαστής πρέπει να παραδώσει το εμπόρευμα ολοκληρωμένο στο χρόνο που απαιτείται, εάν θέλει να έχει μέλλον. Κι αυτό μας κάνει να εργαζόμαστε και πέραν του ωραρίου σε συνθήκες πίεσης, όσο πλησιάζουν οι μέρες», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Νίκος.

Η ζήτηση για χαρταετούς μπορεί να επηρεαστεί από τον κακό καιρό την τελευταία εβδομάδα της Αποκριάς, αλλά σε φυσιολογικές συνθήκες δεν παρατηρείται κάμψη. Σε πείσμα της κρίσης παραμένει φθηνός (περίπου στα δύο με τρία ευρώ) και μπορούν όλοι, μικροί και μεγάλοι, να τον χαίρονται, τη μέρα του εθίμου. 

Την Καθαρά Δευτέρα.