Οι τουρίστες –που ακόμα τους ονόμαζαν περιηγητές– ήταν αντίστοιχοι (33.000 επισκέψεις το 1950) με όσους φιλοξενεί τη σεζόν μία μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα. Ακόμα την κληρονομιά του αρχαίου πολιτισμού δύσκολα ο μέσος Δυτικός αναγνώριζε τα σημεία σύνδεσής του με το παρόν. Εκείνη την εποχή ο Μιχάλης Κακογιάννης παρουσίασε στο πιο μαζικό μέσο, τον κινηματογράφο, μια άλλη Ελλάδα. Και διαμόρφωσε την εικόνα της με υλικό τη δύναμη της ψυχής αυτού του έθνους.
Η «Στέλλα», το «Κορίτσι με τα μαύρα», το «Κυριακάτικο ξύπνημα», το «Τελευταίο ψέμα» είναι φιλμ που ταξίδεψαν στα φεστιβάλ του κόσμου και παρουσίασαν μια εικόνα της ελληνικής κοινωνίας με τη δύναμη του ρεαλισμού. Με την «Ηλέκτρα», τις «Τρωάδες» και την «Ιφιγένεια» το αρχαίο δράμα βρήκε τη φόρμα του στις διαστάσεις του κινηματογραφικού χρόνου. Και με τον «Ζορμπά» σκιαγράφησε το ελεύθερο πνεύμα από τον ομώνυμο έργο του Καζαντζάκη. Σήμερα η ταινία είναι μία από τις αναμενόμενες απαντήσεις, ακόμα και του πιο αδαή κάτοικου της υφηλίου, στην ερώτηση για το τι γνωρίζει για την Ελλάδα.
Ο σκηνοθέτης, που τόσα οφείλει σε αυτόν η 7η τέχνη και η Ελλάδα, έφυγε από τη ζωή χθες τα ξημερώματα σε ηλικία 89 ετών. Eπασχε από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και καρδιακή ανεπάρκεια. Το τελευταίο κεφάλαιο της ζωής του ξεκίνησε το Σάββατο όταν μεταφέρθηκε εσπευσμένα με λοίμωξη αναπνευστικού και επιβαρυμένη καρδιακή λειτουργία στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Nοσοκομείου «Ευαγγελισμός». Κατέληξε χθες στις 3.10 τα ξημερώματα, σύμφωνα με το ιατρικό ανακοινωθέν, λόγω καρδιακής καταπληξίας μετά από νέο στεφανιαίο επεισόδιο.
«Γεννήθηκα “ες γην εναλίαν Κύπρον” και έζησα τη ζωή μου ως πλάνητας στις πρωτεύουσες του κόσμου με προίκα και εφόδιο την ελληνικότητα που έφερα μέσα μου, αρετή όντως. Eζησα καλή ζωή, ασχέτως αν ποτέ δεν έκανα οικογένεια. Αγάπησα πλάσματα που με μεγαλύτερη παραφορά αγάπησαν εμένα. Αγάπησα πολύ περισσότερο ωστόσο τη δουλειά μου» σημείωνε στην αυτοβιογραφία του ο Μιχάλης Κακογιάννης, που γεννήθηκε στη Λεμεσό όταν το νησί βρισκόταν υπό βρετανική κατοχή, το 1922. Οι γονείς του, Παναγιώτης Κακογιάννης (ποινικολόγος) και Αγγελική Κακογιάννη, ανήκαν στην αστική τάξη. Λίγο πριν ξεσπάσει ο B'Παγκόσμιος Πόλεμος ταξίδεψε στο Λονδίνο για να σπουδάσει νομικά. Παράλληλα εργάστηκε στην ελληνική υπηρεσία του BBC, στην αρχή ως μεταφραστής και εκφωνητής και αργότερα, σε ηλικία 22 χρόνων, ανέλαβε τη διεύθυνση της «Κυπριακής Ωρας».
Oι τέχνες τον τράβηξαν και σπούδασε σκηνοθεσία και υποκριτική στην περίφημη βρετανική σχολή «Old Vic». Στη συνέχεια για ένα διάστημα εμφανίστηκε ως ηθοποιός σε θεατρικές σκηνές του Λονδίνου με το ψευδώνυμο Michael Yannis. Oμως ο διακαής του πόθος ήταν να ασχοληθεί με τη σκηνοθεσία. Αποφάσισε να εγκατασταθεί στην Ελλάδα. Η πρώτη ταινία με το όνομά του στη σκηνοθεσία ήταν το «Κυριακάτικο ξύπνημα» (1954).
Το φίλμ με πρωταγωνιστές την Eλλη Λαμπέτη, ηθοποιό που αγάπησε ο φακός του, και τον Δημήτρη Χορν βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου ανοίγοντας τον δρόμο στη διεθνή του σκηνοθετική καριέρα. Ακολούθησε μία από τις ταινίες - σταθμούς του καλλιτεχνικού του έργου, η «Στέλλα». Το φιλμ βασίζεται στο θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια». Την ανεξάρτητη γυναίκα ερμήνευσε η Μελίνα Μερκούρη, σε έναν ρόλο που θα χαρακτηρίσει την καριέρα της. Το φιλμ έκανε πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα της εποχής πορεία στο εξωτερικό. Τιμήθηκε με τη Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξένης ταινίας του 1956, καθώς και με το βραβείο ερμηνείας Isa Miranda, για τη Μελίνα Μερκούρη, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών του 1955.
Ακολούθησε το «Κορίτσι με τα μαύρα», το «Τελευταίο ψέμα» με πρωταγωνίστρια την Ελλη Λαμπέτη. Η επόμενη ταινία του ήταν η πρώτη από την τριλογία του αρχαίου δράματος, η «Ηλέκτρα» (1962), με την Ειρήνη Παππά στον ομώνυμο ρόλο, που τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερης κινηματογραφικής μεταφοράς, στο Φεστιβάλ των Καννών. Ακολούθησαν «Τρωάδες» (1971) και «Ιφιγένεια» (1976).
Το 1964 παρουσίασε την πιο διάσημη ταινία του, τον «Ζορμπά». Το φιλμ, όπου πρωταγωνιστούν οι Aντονι Κουίν (στον ομώνυμο ρόλο), ο Aλαν Μπέιτς και η Ειρήνη Παππά, τιμήθηκε με τρία βραβεία Oσκαρ: β'γυναικείου ρόλου στη Λίλα Κέρντοβα, που ερμήνευσε Μαντάμ Ορτανς, καλλιτεχνικής διεύθυνσης στον Βασίλη Φωτόπουλο και φωτογραφίας, στον Βρετανό Walter Lassally. Συνολικά γύρισε 15 ταινίες συνεργαζόμενος με μεγάλους Eλληνες αλλά και με γνωστούς και καταξιωμένους ηθοποιούς της Αμερικής και της Ευρώπης. Τελευταία του δουλειά ήταν η κινηματογραφική μεταφορά του «Βυσσινόκηπου» του Αντον Τσέχοφ.
Παράλληλα με τον κινηματογράφο ο Μιχάλης Κακογιάννης είχε σκηνοθετήσει θεατρικές παραστάσεις και παραστάσεις όπερας στην Ελλάδα, τις ΗΠΑ (το 1968 σκηνοθετεί στη Μητροπολιτκή Οπερα της Ν. Υόρκης «Το πένθος ταιριάζει στην ηλέκτρα»), τη Γαλλία κ.ά., Eχει επίσης γράψει και έχουν εκδοθεί σενάρια και μεταφράσεις κινηματογραφικών και θεατρικών έργων, ενώ έχει γράψει και στίχους γνωστών ελληνικών τραγουδιών. Για την προσφορά και το έργο του ο Μιχάλης Κακογιάννης έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις στην Ελλάδα, την Κύπρο και το εξωτερικό.
Το 2004 σύνεστησε το κοινωφελές Iδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης» με σκοπό τη μελέτη, υποστήριξη και διάδοση των τεχνών του θεάτρου και του κινηματογράφου, καθώς και την καταγραφή και διαφύλαξη των δημιουργημάτων των τεχνών αυτών. Το ίδρυμα βρίσκεται στην οδό Πειραιώς 206, στον Ταύρο.
Με πρωτοβουλίες του Μιχάλη Κακογιάννη φωτίστηκε νυχτερινά η Ακρόπολη και ο Λυκαβηττός μέσω του συλλόγου που ίδρυσε «Οι Φίλοι της Αθήνας», εξασφαλίζοντας τις υπηρεσίες του διάσημου Γάλλου φωτιστή Pierre Bideau και αναλαμβάνοντας τη χρηματοδότηση όλων των απαραίτητων μελετών.
Την περιπέτειά του στον κόσμο του σινεμά και του θεάτρου αφηγείται στη βιογραφία του, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Ψυχογιός» με τίτλο «Μιχάλης Κακογιάννης, σε πρώτο πλάνο», (συγγραφέας: Χρήστος Σιάφκος).
Στον ναό του Αγίου Διονυσίου, στο Κολωνάκι, θα ψαλεί την Πέμπτη η νεκρώσιμος ακολουθία (4 μ.μ.). Mετά από επιθυμία του εκλιπόντος η ταφή του θα γίνει στον περίβολο του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης», στην οδό Πειραιώς. Η κηδεία θα γίνει δημοσία δαπάνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου