Τολμηρός νέος κόσμος

Gerald Murphy (1888-1964), Razor, 1924.

Η ιστορία έχει δείξει ότι ύστερα από περιόδους μεγάλης κρίσης γεννιούνται οι μεγάλες πρωτοπορίες. Ετσι και στην Αμερική, η εικαστική δημιουργία που αναδύθηκε από τα αποκαΐδια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου έγραψε το δικό της ριζοσπαστικό κεφάλαιο, πριν ανακόψει την πορεία της η Μεγάλη Υφεση της δεκαετίας του '30.


Μια μεγάλη έκθεση που εγκαινιάστηκε στο Μουσείο Μπρούκλιν εστιάζει σ' αυτή την μεταιχμιακή περίοδο, στην αμερικανική τέχνη της δεκαετίας του '20. «Youth and Beauty: Art of the american twenties» είναι ο τίτλος του αφιερώματος και περιλαμβάνει περίπου 138 έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και φωτογραφίες 67 καλλιτεχνών.


Η έκθεση καταγράφει τις σημαντικές αλλαγές που έφεραν στην αμερικανική κοινωνία ένα πλήθος γεγονότων: η αστικοποίηση και η αρχιτεκτονική ανάπτυξη, η βιομηχανική πρόοδος, η νέα γλώσσα της διαφήμισης, η άνοδος των υλιστικών αξιών και η επίδρασή τους στην καθημερινή ζωή.


Οι αμερικανοί καλλιτέχνες ανταποκρίθηκαν σε αυτήν την πρωτόγνωρη κατάσταση που προκαλούσε ζάλη, επιχειρώντας να αποτυπώσουν τον «ιδανικό μοντέρνο κόσμο», που ανοιγόταν μπροστά τους. Η δεκαετία του '20 ανανέωσε την παραστατική τέχνη και θεματικά συνέδεσε το σώμα και το πνεύμα με τα κλασικά ιδεώδη. Οι εικόνες του γυμνού σώματος ήταν εν αφθονία εκείνη την περίοδο, όπως και τα γυμνά από ανθρώπους τοπία, ενώ οι νεκρές φύσεις υμνούσαν τα καθημερινά αντικείμενα.


Η πρώτη εκθεσιακή ενότητα με τίτλο «Γλώσσα του Σώματος: απελευθέρωση και περιορισμοί» δίνει έμφαση στα ρεαλιστικά πορτρέτα, τις ερωτικές φιγούρες και τα κλασικά πρότυπα. Καθώς οι διαφημίσεις και ο κινηματογράφος προπαγάνδιζαν την κουλτούρα τους «υγιούς σώματος», ενώ οι θεωρίες του Σίγκμουντ Φρόιντ άνοιγαν τον δρόμο προς τη σεξουαλική συνειδητοποίηση, οι καλλιτέχνες δεν έμειναν αδιάφοροι. Τα γυμνά στα έργα τους εξέφραζαν αισθησιασμό, την τελειότητα του σώματος, την απελευθέρωσή του από τα δεσμά του πουριτανισμού. Σε ορισμένες περιπτώσεις η επιρροή της «νέγρικης κουλτούρας» εξιδανίκευσε το μαύρο σώμα, ενώ ο χορός έγινε σύμβολο της ενέργειας και της κίνησης που απορρέει από τον μοντέρνο τρόπο ζωής.


Χαρακτηριστικός είναι ο πίνακας «Δύο γυναίκες» του Τζορτζ Γουέσλεϊ Μπέλοους, που απεικονίζει μια γυμνή γυναίκα και μια ντυμένη μέχρι το λαιμό, υπογραμμίζοντας την αντίθεση της παλιάς και της νέας εποχής. Στο έργο «Αυτοπροσωπογραφία με τη Ρίτα» ο ζωγράφος Τόμας Χαρτ Μπέντον δεν διστάζει να δείξει τη γυναίκα του με ένα αποκαλυπτικό μαγιό. Στη φωτογραφία του διάσημου Αλφρεντ Στίγκλιτς «Ρεμπέκα» ποζάρει αισθησιακά η γυναίκα του φωτογράφου Πολ Στραντ. Ακόμα, μια σκηνή με γυμνούς άντρες που δροσίζονται σε μια δεξαμενή, οι «Λουόμενοι» του Τζον Στιούαρτ Κέρι έχει αναφορές στους αναγεννησιακούς πίνακες.


Στα πορτρέτα τους οι καλλιτέχνες της εποχής έδιναν έμφαση στα «κοντινά» επιχειρώντας να διεισδύσουν στην ψυχολογία, στο εσωτερικό του μοντέλου τους και να το κάνουν ελκυστικό. Ετσι μαγνητίζει το βλέμμα του νεαρού εικαστικού Πολ Κάντμους, στο πορτρέτο του που φιλοτέχνησε ο ζωγράφος Λουίτζι Λουτσιόνι το 1928, όπως και η φωτογραφία του συγγραφέα Σέργουντ Αντερσον διά χειρός Ιμογκεν Κάνιγκχαμ.


Η δεύτερη θεματική ενότητα «Σιωπηλές εικόνες» εστιάζει σε βιομηχανικά τοπία που χαρακτηρίζονται από την ανθρώπινη απουσία: γεωμετρικές φόρμες, καμινάδες, δεξαμενές, μηχανές, αποθεώνουν τη δύναμη, ενίοτε και την ψυχρότητα της νέας εποχής. Σ' αυτή την κατηγορία ανήκει η σύνθεση με ανελκυστήρα «My Egypt» του Τσαρλς Ντέμουθ, ή το σκοτεινό τοπίο του Τζορτζ Ολτ «Brooklyn Ice House» με καπνό να καλύπτει τα κτίρια του Μπρούκλιν. Η δε εμβληματική φωτογραφία του Τσαρλς Σίλερ «Ford plant, river rouge, blast furnace» που έγινε έπειτα από ανάθεση της Ford αναδεικνύει το «μεγαλείο» των εγκαταστάσεων της μεγάλης αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας.


Αλλά και τα τοπία είναι ακατοίκητα από ανθρώπους, ανοιχτά, επιβάλλουν τη δική τους μοναδικότητα και ομορφιά. Σαν να αποτελούν καταφύγια, μακριά από τον κόσμο της μαζικής παραγωγής. Στον πίνακα του Εντουαρντ Χόπερ «Lighthouse Hill» το τοπίο δομείται με αρχιτεκτονικούς κανόνες και πλέει στο ημίφως που συνήθως χαρακτηρίζει στα έργα του, ενώ η Τζόρτζια Ο' Κίφι ζωγράφισε με τον προσωπικό της «υβριδικό ρεαλισμό» τη σειρά «Lake George Barns».


Οι νεκρές φύσεις αποθεώνουν τα νέα αντικείμενα που στη δεκαετία του '20 εισβάλλουν για πρώτη φορά στην καθημερινή γλώσσα ή εστιάζουν στις απλές απολαύσεις: λουλούδια αλλά και κονσέρβες σούπας, ξυράφια και σέικερ αντιμάχονται στον καμβά. Ο Πίτερ Μπλουμ απεικονίζει στο έργο «Vegetable dinner» μια μοντέρνα γυναίκα που απολαμβάνει το τσιγάρο της, ενώ η σωσίας της ξεφλουδίζει μερικά φρέσκα λαχανικά. Ετσι ο ζωγράφος, μετανάστης από τη Ρωσία, στηλίτευσε τη σχέση με τον υλιστικό κόσμο. Από την άλλη ο Τζέραλντ Μέρφι στο «Razor» παρουσιάζει το κοφτερό ξυράφι του μοντέρνου άντρα, με μια αισθητική που παραπέμπει σε ρωσικές προπαγανδιστικές αφίσες...


Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 29 Ιανουαρίου και στη συνέχεια θα περιοδεύσει σε μεγάλα αμερικανικά μουσεία.


enet.gr